มดลูกแม่น้ำโขงและปลาแดก ณ บ้านปากยาม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม
วันที่ 11 ธันวาคม 2565 ศูนย์ศึกษาชาติพันธุ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้ศึกษาและลงพื้นที่ ณ บ้านปากยาม เป็นพื้นที่ที่น้ำสงครามมาสบกับแม่น้ำยาม เป็นบ้านที่มีปลาร้าหรือปลาแดกที่มีชื่อเสียง ปลาร้าที่นี่จะใช้เกลือจากลุ่มน้ำสงครามคือ บ้านบ่อเกลือหัวแฮดหมักปลา ในช่วงที่มดลูกแม่น้ำโขงยังไม่แปรแปลี่ยนสูญเสียศักยภาพการผลิตปลาที่หลากหลาย ยายคอน วัย 77 ปี ผู้มีความชำนาญและเป็นผู้ผลิตปลาร้ารายใหญ่ของบ้านปากยามได้เล่าว่า เมื่อก่อน คือ ก่อนปี 2561 ยายเคยทำปลาร้าโดยใช้เกลือจากบ่อเกลือหัวแฮดเป็นตัน ๆ มีไหปลาร้าวางเรียงรายรอบบ้าน ยายรับซื้อปลาจากชาวบ้านทุกคน แล้วมาหมักแยกเป็นไห ๆ ตามชนิดของปลา ปลาร้าที่อร่อยที่สุดคือ ปลาร้าที่ทำมาจากปลาเนื้ออ่อนหรือปลานาง แต่ตอนนี้ไม่มีแล้ว ไหปลาร้าที่เห็นอยู่มีแต่หยากไย่ปกคลุมฝาไห ปีนี้ยายทำปลาร้าได้แค่ไหเดียวผสมปลาทุกชนิดเข้าด้วยกัน